സുനിത വില്യംസ് എടുത്ത മഹാകുംഭമേളയുടെ ബഹിരാകാശ ചിത്രങ്ങളാണോ ഇത്? | Fact Check

ബഹിരാകാശത്തുനിന്ന് സുനിത വില്യംസ് പകർത്തിയ മഹാകുംഭമേളയുടെ ചിത്രങ്ങള്‍ എന്ന അവകാശവാദത്തോടെ മൂന്ന് ചിത്രങ്ങൾ സമൂഹമാധ്യമങ്ങളില്‍ പ്രചരിക്കുന്നുണ്ട്. ബഹിരാകാശത്തുനിന്ന് കുംഭമേളയുടെ ചിത്രങ്ങൾ സുനിത വില്യംസ് തനിക്ക് പങ്കുവച്ചതായി അവരുടെ ബന്ധു ഫൽഗുണി പാണ്ഡ്യ വാർത്താ വെബ്‌സൈറ്റുകളിലെ അഭിമുഖങ്ങളിൽ പറഞ്ഞിരുന്നു. ഇതിനു പിന്നാലെയാണ് സുനിത പങ്കുവച്ച ചിത്രങ്ങളെന്ന തരത്തിൽ ഇവ പ്രചരിക്കുന്നത്. എന്നാല്‍, ഈ പ്രചാരണം തെറ്റാണെന്ന് അന്വേഷണത്തിൽ കണ്ടെത്തി. വാസ്തവമറിയാം.

∙ അന്വേഷണം

നദീതീരത്ത് നിറയെ ആളുകളുള്ള ഒരു പ്രദേശത്തിന്റെ ആകാശദൃശ്യവും, ഉപഗ്രഹ (സാറ്റ്‌ലൈറ്റ് വ്യൂ) ചിത്രവും, പുഴയ്ക്ക് കുറുകെ ആളുകൾ നിറഞ്ഞ പാലങ്ങളുള്ള ഒരു പ്രദേശത്തിന്റെ ചിത്രവുമാണ് പ്രചരിക്കുന്നത്. ഇതിൽ സുനിത വില്യംസിന്റെ ചിത്രത്തോടൊപ്പം, 'Sunita Williams' cousin said Sunita had taken a picture of the Mahakumbh from space' എന്നും എഴുതിയിട്ടുണ്ട് ഒരു ചിത്രത്തിൽ.

പ്രചരിക്കുന്ന ചിത്രത്തിൽ നിന്നും സുനിത വില്യംസിന്റെ മുഖം മാറ്റി, റിവേഴ്സ് ഇമേജ് സെര്‍ച്ച് ചെയ്തു. ഇവർ മടങ്ങിയെത്തുന്നതിനും മുന്‍പ് തന്നെ പ്രസ്തുത ചിത്രങ്ങൾ നിരവധി വാർത്താ ഏജൻസികൾ പോസ്റ്റ് ചെയ്തിട്ടുള്ളതായി കണ്ടെത്തി. സുനിത വില്യംസ് ഫോട്ടോ അയച്ചതായി ഫൽഗുണി പാണ്ഡ്യയുടെ അഭിമുഖങ്ങളിൽ പറയുന്നുണ്ടെങ്കിലും, പ്രചരിക്കുന്ന അവകാശവാദത്തോടൊപ്പമുള്ള ചിത്രങ്ങളൊന്നും ഇത് സംബന്ധിച്ച മാധ്യമ റിപ്പോർട്ടുകളിലില്ല.

നദീതീരത്ത് വൻ ജനക്കൂട്ടത്തെ കാണിക്കുന്ന ചിത്രമാണ് ആദ്യം റിവേഴ്സ് ഇമേജ് സെർച്ച് ചെയ്ത് പരിശോധിച്ചത്. മഹാ കുംഭമേളയെ കുറിച്ച് 2025 ജനുവരി 14ന് ദി ന്യൂയോർക്ക് ടൈംസ് പ്രസിദ്ധീകരിച്ച ലേഖനത്തിൽ ഇതേ ചിത്രമുണ്ടെന്ന് കണ്ടെത്തി. വാർത്ത ഏജൻസിയായ എഎഫ്പിയുടെ ചിത്രമാണിത്. എഎഫ്പിയുടെ വെബ്സൈറ്റ് പരിശോധിച്ചപ്പോൾ, ഉത്തർപ്രദേശ് സ്റ്റേറ്റ് ഇൻഫർമേഷൻ വകുപ്പിനാണ് ചിത്രത്തിന് കടപ്പാട് നൽകിയിട്ടുള്ളത്. 2025 ജനുവരി 13ന് പ്രയാഗ് ജില്ലാ മജിസ്ട്രേറ്റായ രവീന്ദ്ര മണ്ഡറിന്റെ ഔദ്യോഗിക ഹാൻഡിലിലും ഇതേ ചിത്രം പങ്കുവച്ചതായി കണ്ടെത്തി.

മഹാകുംഭമേള ആരംഭിക്കുന്നതിന് മുന്‍പുള്ള പ്രയാഗ്‌രാജിന്റെ ഉഗ്രഹ ചിത്രമാണ് മറ്റൊന്ന്. കീവേർഡ് സെർച്ച് ചെയ്തപ്പോൾ 2024 ‍ഡിസംബർ 22ന് ഐഎസ്‌ആര്‍‌ഒയുടെ നാഷ്ണൽ റിമോട്ട് സെന്‍സിങ് സെന്റർ പുറത്തുവിട്ടതാണ് ഈ ചിത്രമെന്ന് കണ്ടെത്തി. കുംഭമേളയ്ക്കായി നിർമ്മിച്ച താൽകാലിക ഫ്ലോട്ടിങ് പാലങ്ങൾ കാണിക്കാനും, പരിപാടിക്കായി നടത്തിയ ഒരുക്കങ്ങൾ അടങ്ങിയ ഒരു ഡോക്യമെന്റ് തയ്യാറാക്കുന്നതിന്റെ ഭാഗമായും എടുത്തതാണിത്.

പാലങ്ങളുടെ ചിത്രം റിവേഴ്സ് ഇമേജ് സെർച്ച് ചെയ്തപ്പോൾ, സ്റ്റോക്ക് ഫോട്ടോ സൈറ്റായ ഐസ്റ്റോക്കിൽ ഉൾപ്പെടെ ഈ ചിത്രംമുള്ളതായി കണ്ടെത്തി. 2021 മെയ് 29ന് ഐസ്റ്റോക്കിൽ ഈ ചിത്രം അപ്‌ലോഡ് ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. മഹാകുംഭമേളയല്ല മറിച്ച്, ഉത്തരാഖണ്ഡിലെ ഹരിദ്വാറിലെ കുംഭ നഗരിയാണ് ചിത്രത്തിലുള്ളതെന്നാണ് ഇതിന്റെ തലക്കെട്ടിലുള്ളത്.

∙ വാസ്തവം

സുനിത വില്യംസ് എടുത്ത ചിത്രങ്ങളല്ല മഹാ കുംഭമേളയുടെ ബഹിരാകാശ ചിത്രങ്ങളെന്ന അവകാശവാദത്തോടെ പ്രചരിക്കുന്നത്.

(വ്യാജപ്രചാരണങ്ങൾ തടയാൻ രൂപീകരിച്ച ശക്തി കലക്ടീവിന്റെ ഭാഗമായി ബൂം പ്രസിദ്ധീകരിച്ച ഫാക്ട്ചെക്കിൽ നിന്ന്)