2019 ഓഗസ്റ്റ് അഞ്ചിന് രാജ്യസഭയിൽ പൊട്ടിത്തെറിച്ച ‘ആർട്ടിക്കിൾ 370 ബോംബിനും’ 1998 മേയ് 11ന് പ്രധാനമന്ത്രി എ.ബി. വാജ്‌പേയിയുടെ പൊഖ്‌റാൻ ബോംബിനും സമാനതകളേറെയാണ്. ഇവ രണ്ടും ഇന്ത്യയുടെ സുരക്ഷയ്ക്ക് അനിവാര്യമായിരുന്നു, രണ്ടും വളരെ നേരത്തെ തന്നെ ചെയ്യേണ്ടതുമായിരുന്നു. ഒട്ടേറെ രാഷ്ട്രീയ നേതാക്കൾ ഇവ നടപ്പാക്കാനായി ചിന്തിച്ചിരുന്നെങ്കിലും ആഭ്യന്തര, രാജ്യാന്തര പ്രത്യാഘാതങ്ങളെ ഭയന്ന് ആർക്കും ധൈര്യമുണ്ടായിരുന്നില്ല. രണ്ടും വളരെ രഹസ്യമായിട്ടാണ് നടത്തിയത്, ചുരുക്കം ചില ആളുകൾക്ക് മാത്രം അറിയാവുന്ന രഹസ്യതീരുമാനം.

പൊഖ്‌റാൻ ബോംബ് പരീക്ഷണത്തിന് ഇന്ത്യയിലെ ഭൂരിഭാഗം ആളുകളുടെയും പിന്തുണയുണ്ടായിരുന്നു (യുഎസിന്റെ കണക്കനുസരിച്ച് 80 ശതമാനം). എന്നാൽ, ഇത് രാജ്യാന്തര മാനദണ്ഡങ്ങളുടെ ലംഘനമായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നതിനാൽ വിദേശത്ത് ഈ സംഭവത്തിന് വാർത്താപ്രാധാന്യം ഏറെയായിരുന്നു. കശ്മീർ വിഷയത്തിൽ ഇത് തികച്ചും വിപരീതമായിരിക്കും. രാജ്യത്തെ ആഭ്യന്തര കാര്യങ്ങളിൽ മറ്റു രാജ്യങ്ങൾ ഇടപെടുന്നത് നിരോധിച്ചു കൊണ്ടുള്ള യുഎൻ ചാർട്ടറിന്റെ വീക്ഷണകോണിലൂടെ മാത്രമെ ഭൂരിപക്ഷം രാജ്യങ്ങളും ഇതിനെ കാണുകയുള്ളൂ. അതേസമയം, കശ്മീരിലെയും ഇന്ത്യയിലെ മറ്റു സംസ്ഥാനങ്ങളിലെയും ആളുകൾ ഇത് ബിജെപിയുടെ അജണ്ട നടപ്പാക്കലായി കാണുകയും എതിർക്കുകയും ചെയ്യും. പക്ഷേ, അവസാനം പൊഖ്‌റാൻ രണ്ടാമനെപ്പോലെ, പൊഖ്‌റാൻ ‘മൂന്നാമനെയും’ ഇന്ത്യൻ സമൂഹം സ്വീകരിക്കുക തന്നെ ചെയ്യും.

ഇന്നത്തെ കശ്മീരിലെ സ്ഥിതിയിൽ ആരും സന്തുഷ്ടരല്ല, അക്രമത്തിന്റെയും നാശത്തിന്റെയും ഗതിയിൽ മാറ്റം വരുത്താൻ എല്ലാവരും പരമാവധി ശ്രമിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്നുണ്ട്. 370-ാം ആർട്ടിക്കിൾ കശ്മീരിലെ ജനങ്ങളെ ഇന്ത്യയുമായി ക്രമേണ സമന്വയിപ്പിക്കാൻ പ്രചോദനമാകും. ഭരണഘടനയുടെ ആ വ്യവസ്ഥ പ്രകാരം അവരുടെ ‘കശ്മീരിയത്ത്’ സംരക്ഷിക്കാനും അവർക്ക് കഴിയുകയും ചെയ്യും. 

എന്നാൽ, നമ്മൾ കശ്മീരികൾക്കൊപ്പമാണെന്ന വിശ്വാസം നൽകുന്നതിനും വിഘടനവാദത്തെ നിരുത്സാഹപ്പെടുത്തുന്നതിനും പകരം മിതവാദികൾ എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന ചിലർ ആർട്ടിക്കിൾ 370നെ കൂടുതൽ വിലപേശലുകൾക്കുള്ള അവസരമായി കാണാൻ തുടങ്ങി. ഇക്കാരണത്താൽ തന്നെ ആർട്ടിക്കിൾ 370ന്റെ മൂല്യം കുറയുകയും അത് നീക്കംചെയ്യാനുള്ള സമയം വരികയും ചെയ്തിരിക്കയാണ്. ഇത്രയും കടുത്ത നടപടിയെടുക്കാൻ പാർലമെന്റിലെ കാലാവസ്ഥയും ഇത്രനാൾ അനുകൂലമായിരുന്നില്ല. റിസ്ക് എടുക്കാനുള്ള ധൈര്യവും ദൃ​ഢനിശ്ചയവും സംഭരിച്ച് ഒടുവിൽ മോദി സർക്കാർ നിയമം നടപ്പാക്കുകയാണ് ചെയ്തത്. കുറച്ചുകാലത്തേക്ക് അനിശ്ചിതത്വത്തിന്റെയും അരാജകത്വത്തിന്റെയും അന്തരീക്ഷം കശ്മീരിൽ നിലനിൽക്കുമെങ്കിലും ഈ നടപടി ഒരു ശാശ്വത പരിഹാരത്തിലേക്ക് നയിച്ചേക്കാം.

ആർട്ടിക്കിൾ 370 നീക്കം ചെയ്യാൻ ഭരണകൂടം കൈക്കൊണ്ട വഴി ഭരണഘടനാപരവും ജനാധിപത്യപരവുമായിരുന്നു. ഗൂഢാലോചനയും സമവായവും കെട്ടിപ്പടുക്കുന്നതാണ് അഭികാമ്യം. പക്ഷേ, അന്തിമഫലം കേന്ദ്രഭരണ പ്രദേശമായ ജമ്മു കശ്മീർ, ലഡാക്ക് എന്നിവയ്ക്ക് ഗുണം തന്നായാണ് ചെയ്യുന്നത് എന്ന കാര്യത്തിൽ സംശയമില്ല. ഇത്തരം വലിയ തീരുമാനങ്ങൾ കൈക്കൊള്ളുമ്പോൾ കശ്മീരിൽ സംഭവിക്കാവുന്ന രക്തച്ചൊരിച്ചിൽ തടയാനും ജനങ്ങളെ അക്രമത്തിലേക്ക് അഴിച്ചുവിടാൻ പാക്കിസ്ഥാൻ മെനഞ്ഞേക്കാവുന്ന തന്ത്രങ്ങളും കണക്കിലെടുത്ത് മേഖലയിൽ സുരക്ഷാ സേനയുടെ വിന്യാസം അനിവാര്യമായിരുന്നുതാനും.

ഇന്ത്യൻ ഭരണകൂടത്തിന്റെ തീരുമാനത്തിനെതിരെ വിദേശത്തു നിന്നുള്ള എതിർപ്പ് പ്രധാനമായും പാക്കിസ്ഥാനിൽ നിന്നും ചൈനയിൽ നിന്നുമാണ് വന്നുകൊണ്ടിരിക്കുന്നത്. ന്യൂഡൽഹിയിലെ നയതന്ത്ര ദൗത്യം അവസാനിപ്പിക്കുമെന്ന് ഭീഷണിപ്പെടുത്തുന്നതുപോലുള്ള തീവ്രമായ നടപടികളാണ് പാക്കിസ്ഥാൻ സ്വീകരിച്ചത്. കശ്മീരിന്റെ പ്രത്യേക പദവി റദ്ദാക്കാനുള്ള ഇന്ത്യയുടെ തീരുമാനത്തെ എതിർക്കുന്നതായും അതിർത്തി പ്രശ്‌നങ്ങളിൽ രാജ്യം ജാഗ്രത പാലിക്കേണ്ടതുണ്ടെന്നും ചൈന മുന്നറിയിപ്പെന്നവണ്ണം അറിയിച്ചു. “ഇന്ത്യയുടെ നടപടി സ്വീകാര്യമല്ല, നിയമപരമായ ഒരു ഫലവും ഇതിൽ ഉണ്ടാകില്ല,” ചൈനയുടെ വിദേശകാര്യ മന്ത്രാലയ വക്താവ് ഹുവ ചുനിങ് പ്രസ്താവനയിൽ പറഞ്ഞു. 

കശ്മീർ ഇന്ത്യയുടെ ആഭ്യന്തര കാര്യമാണെന്നും മറ്റു രാജ്യക്കാർ ഇതിൽ ഇടപെടേണ്ടെന്നുമാണ് കേന്ദ്രം ഇതിനോട് പ്രതികരിച്ചത്. ജമ്മു കശ്മീരിനെ ഫെഡറൽ പ്രദേശമായി മാറ്റുന്നത് ആഭ്യന്തര പ്രശ്‌നമാണെന്ന് ഇന്ത്യൻ വിദേശകാര്യ മന്ത്രാലയം വക്താവ് രവീഷ് കുമാറും പറഞ്ഞു. മറ്റ് രാജ്യങ്ങളുടെ ആഭ്യന്തര കാര്യങ്ങളെക്കുറിച്ച് ഇന്ത്യ പ്രതികരിക്കുന്നില്ല, അതുപോലെ തന്നെ മറ്റ് രാജ്യങ്ങളും ഇത് ചെയ്യുമെന്ന് പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു. അതിർത്തി പ്രശ്‌നങ്ങളെ കൂടുതൽ പ്രശ്നപൂർണമാക്കുന്ന നടപടികൾ ഒഴിവാക്കാൻ ഇരു രാജ്യങ്ങളും ഉണ്ടാക്കിയ കരാറുകൾ കർശനമായി പാലിക്കണമെന്ന് ചൈന ഇന്ത്യയോട് ആവശ്യപ്പെട്ടു. ലഡാക്ക്  ഉൾപ്പെടെയുള്ള വിഷയങ്ങളിൽ ഇന്ത്യയും ചൈനയും അതിർത്തിയിൽ ദീർഘകാലമായി തർക്കം നിലനിൽക്കുന്നുണ്ട്. 

കശ്മീർ മേഖലയുടെയും പടിഞ്ഞാറ് പാക്കിസ്ഥാന്റെയും ചൈനയുടെ വടക്ക് ഭാഗത്ത് ജനസാന്ദ്രത കൂടിയ പ്രദേശത്തിന്റെയും ഭാഗങ്ങൾ കൈവശം വച്ചിരിക്കുന്നതിനാൽ കശ്മീർ വിഷയത്തിൽ പാക്കിസ്ഥാനും ചൈനയ്ക്കും അഭിപ്രായ സ്വാതന്ത്ര്യം നൽകുന്നുണ്ട്. പക്ഷേ അങ്ങനെയെങ്കിൽ അവരുടെ ഇന്ത്യൻ മണ്ണിലുള്ള അധിനിവേശത്തിന്റെ നിയമസാധുതയും ചോദ്യം ചെയ്യപ്പെടുന്നുണ്ട്. ഇന്ത്യയും പാക്കിസ്ഥാനും ഇടയിൽ മധ്യസ്ഥത വഹിക്കാൻ താൽപര്യം പ്രകടിപ്പിച്ച അമേരിക്ക, സംഭവങ്ങളെ അടുത്തറിയുകയാണെന്ന് പറഞ്ഞു. സമാധാനത്തിനും രാജ്യാന്തര സുരക്ഷയ്ക്കും വേണ്ടി ഇന്ത്യയും പാക്കിസ്ഥാനും സംയമനം പാലിക്കണമെന്ന് യുഎൻ സെക്രട്ടറി ജനറൽ പതിവ് അറിയിപ്പും പുറത്തിറക്കി. 

സാങ്കേതികമായി, കശ്മീർ വിഷയത്തിൽ യുഎന്നിന് ഇടപെടാൻ ഇപ്പോഴും അവകാശമുണ്ട്, കാരണം കശ്മീർ സംബന്ധിച്ച “തർക്കം” യുഎൻ സുരക്ഷാ സമിതിയിൽ ഇന്ത്യ അവതരിപ്പിച്ചിരുന്നു. അത് കൗൺസിലിന്റെ അജണ്ടയിൽ ഇപ്പോഴും തുടരുന്നുമുണ്ട്. ശീതയുദ്ധം അവസാനിച്ചയുടൻ ഒരു യുഎൻ ഫോറങ്ങളിലും പാക്കിസ്ഥാൻ ഈ വിഷയം ഉന്നയിച്ചിട്ടില്ല. പ്രക്ഷോഭങ്ങൾക്കുള്ള അവസരമായി ഈ വിഷയത്തെ കാണാനും പാക്കിസ്ഥാൻ ശ്രമിച്ചു. എന്നാൽ, യുഎൻ സ്ഥിരാംഗങ്ങൾക്കൊന്നും പ്രശ്‌നത്തിൽ ഇടപെടാൻ താൽപ്പര്യമില്ലാത്തതിനാൽ പാക്കിസ്ഥാൻ അവിടെയും പരാജയപ്പെട്ടു. ഇന്ത്യയും പാക്കിസ്ഥാനും തമ്മിലുള്ള ഉഭയകക്ഷി ചർച്ചകളിലൂടെ വിഷയം പരിഹരിക്കണമെന്നാണ് രാജ്യാന്തര സമൂഹത്തിലെ പൊതുവായ അഭിപ്രായം. 

ജമ്മു കശ്മീരിനെ തർക്കപ്രദേശമായി അംഗീകരിച്ചിട്ടുണ്ടെന്നും യുഎൻ ഭൂപടങ്ങളിൽ അടയാളപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ടെന്നും പാക്കിസ്ഥാൻ വാദിക്കാൻ സാധ്യതയുണ്ട്, ഈ പ്രദേശത്തിന്റെ അന്തിമ സ്ഥിതി ഇനിയും തീരുമാനിച്ചിട്ടില്ല. മാത്രമല്ല, പ്രമേയം നടപ്പാക്കുന്നതിനുള്ള ആദ്യപടി പാക്കിസ്ഥാൻ അധിനിവേശ കശ്മീർ (പി‌ഒ‌കെ) രൂപീകരിക്കുകയെന്ന നിബന്ധന നടപ്പാക്കിക്കൊണ്ട് പ്രസക്തമായ സുരക്ഷാ കൗൺസിൽ പ്രമേയങ്ങൾ നടപ്പാക്കിയിട്ടില്ലെന്ന് പാക്കിസ്ഥാൻ വാദിക്കും. ഇന്ത്യയും പാക്കിസ്ഥാനും വെടിനിർത്തൽ രേഖയെ നിയന്ത്രണ രേഖയായി (എൽ‌ഒസി) മാറ്റിയപ്പോൾ വെടിനിർത്തൽ സമയത്ത് ഏർപ്പെടുത്തിയ യുഎൻ പീസ് കീപ്പിങ് ഓപ്പറേഷൻ (പി‌ഒ‌കെ) പ്രസക്തമല്ലെന്നും അത് പിൻവലിക്കണമെന്നും ഇന്ത്യ നിർദ്ദേശിച്ചിരുന്നു. 

അത്തരം പിൻവലിക്കലിന് ഇരു പാർട്ടികളും സമ്മതിക്കേണ്ടതിനാൽ, യുഎൻ മിലിട്ടറി ഒബ്സർവർ ഗ്രൂപ്പ് ഫോർ ഇന്ത്യ ആൻഡ്  പാക്കിസ്ഥാൻ) (UNMOGIP) എന്ന സംഘടന പാക്കിസ്ഥാനിൽ പ്രവർത്തനം തുടരുന്നുണ്ട്. എന്നാൽ, ഇന്ത്യ UNMOGIPനെ അംഗീകരിക്കുന്നില്ല. കഴിഞ്ഞ കുറേ വർഷങ്ങളായി, കശ്മീരിലെ സ്ഥിതി സംബന്ധിച്ച റിപ്പോർട്ട് യുഎൻ സെക്രട്ടറി ജനറലിന്റെ വാർഷിക റിപ്പോർട്ടിലേക്ക് കടന്നുവന്നിട്ടുണ്ട്, ഇത് ഇന്ത്യയുടെ ആഗ്രഹത്തിന് വിരുദ്ധമാണ്. ഒരു പ്രശ്നം യുഎന്നിലേക്ക് കൊണ്ടുപോകുന്നത് എളുപ്പമാണ്, പക്ഷേ അത് പിൻവലിക്കാൻ പ്രയാസമാണ്! ബന്ധപ്പെട്ട കക്ഷികൾ മാറി വർഷങ്ങൾ പിന്നിട്ടിട്ടും പഴയ തർക്കങ്ങൾ പലതും യുഎന്നിൽ നിലനിൽക്കുന്നു.

ജമ്മു കശ്മീരിലെ ക്രമസമാധാനനില വഷളായാൽ പാക്കിസ്ഥാന്റെ നിർദേശപ്രകാരം ഇടപെടാൻ സാധ്യതയുള്ള മറ്റൊരു യുഎൻ സംഘടനയാണ് മനുഷ്യാവകാശ കൗൺസിൽ (എച്ച്ആർസി). ഒരു രാഷ്ട്രീയ നീക്കമായി കാണപ്പെടുമെന്നതിനാൽ പാകിസ്ഥാന്റെ ഒരു പ്രമേയവും അംഗീകരിക്കാൻ സാധ്യതയില്ല. ഓർഗനൈസേഷൻ ഓഫ് ഇസ്‌ലാമിക് കോ-ഓപ്പറേഷൻ (ഒഐസി) കശ്മീരിനെതിരെ കടുത്ത നിലപാട് സ്വീകരിച്ചിട്ടുണ്ട്. എന്നാൽ യുഎഇയിൽ നടന്ന ഒഐസിയുടെ യോഗത്തിൽ സംസാരിക്കാൻ വിദേശകാര്യ മന്ത്രി സുഷമ സ്വരാജിനെ ക്ഷണിച്ചതിന് ശേഷം ഇക്കാര്യത്തിൽ വലിയ വിശ്വാസ്യതയില്ല.

ഇന്ത്യ സ്വീകരിച്ച നടപടികളെക്കുറിച്ച് വിദേശകാര്യ സെക്രട്ടറി ഇതിനകം സൈനിക മേധാവികളെ അറിയിച്ചിട്ടുണ്ട്. കശ്മീർ പ്രശ്നത്തിന്റെ തോത് അതിന്റേതായ വലിപ്പത്തിൽ ഉൾക്കൊള്ളാൻ കഴിയുമെന്നാണ് പ്രതീക്ഷ. ഇന്ത്യക്കുള്ളിലോ അതിർത്തിയിലോ രക്തച്ചൊരിച്ചിൽ ഉണ്ടാകാതിരിക്കാൻ ജമ്മു കശ്മീരിലെ സ്ഥിതി ശ്രദ്ധാപൂർവം നിരീക്ഷിക്കേണ്ടതുണ്ട്.